Aυτήν την Παρασκευή συμπληρώνονται 80 χρόνια από εκείνο το 'auto da fe', τη νύχτα που 20.000 βιβλία κατακάηκαν στη μανία των ναζί. Τα βιβλία των μεγαλύτερων προσωπικοτήτων της γερμανόφωνης διανόησης κατακαίγονταν σε ολόκληρη τη Γερμανία, καθώς, τέσσερις μήνες μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, οι ναζί επιχειρούσαν με αυτή τη σειρά των 'auto da fe' τον "πνευματικό αποκεφαλισμό" της χώρας.
Τα έργα αναπαλαίωσης της Οπερας του Βερολίνου έχουν καλύψει με σκόνη την πλάκα που έχει τοποθετηθεί στο πλακόστρωτο της Μπέμπελπλατς για να θυμίζει το auto da fe. Ομως τα μάτια των περαστικών σταματούν στα λόγια του Χάινριχ Χάινε: "Εκεί όπου καίνε βιβλία, μία μέρα θα καίνε και ανθρώπους". Στην πλατεία αυτή, μπροστά στο κτίριο του Πανεπιστημίου Humboldt, 20.000 βιβλία ρίχτηκαν στην πυρά στις 10 Μαΐου 1933.
Μέχρι τις 11.00 το βράδυ, τα βιβλία των Σίγκμουντ Φρόιντ, Χάινριχ Μαν, Κουρτ Τουχόλσκι, Καρλ Κάουτσκι, Μπέρτολτ Μπρεχτ, Εριχ Κέστνερ, Καρλ φον Οσιέτσκι, Εριχ Μαρία Ρεμάρκ, Φραντς Βέρφελ, Αρνολντ Τσβάιχ και Στέφαν Τσβάιχ είχαν γίνει στάχτη.
Η ανάμνηση του 'auto da fe', που επαναλήφθηκε σε 20 ακόμη πόλεις της Γερμανίας, παραμένει ζωντανή στην γυάλινη πλάκα στο πλακόστρωτο της πλατείας , μέσα από την οποία διακρίνεται κάτω από το έδαφος μία βιβλιοθήκη με άδεια ράφια, ένα έργο του ισραηλινού καλλιτέχνη Μίσα Ούλμαν που συμβολίζει αυτήν την πρόθεση του ξεριζώματος της καρδιάς της χώρας των ποιητών και το στοχαστών που κυριάρχησε στις πράξεις των ναζιστών φοιτητών.
"Περί τους 400 συγγραφείς χάθηκαν στις φλόγες, ανάμεσά τους το άνθος της λογοτεχνικής, επιστημονικής και πνευματικής κοινότητας της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης", εξηγεί η Ιρμελα φον ντερ Λύχε, καθηγήτρια Λογοτεχνίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Επρόκειτο για τον "πνευματικό αποκεφαλισμό της Γερμανίας", είχε πει η κοινωνιολόγος Χέλγκε Προς.
Η ενέργεια σκηνοθετήθηκε "ως τελετουργία", συνεχίζει η Ιρμελα φον ντερ Λύχε. "Αναψαν φωτιές, τα βιβλία έφθασαν με αμαξίδια υπό τους ήχους των ταμπούρλων... ιδιαίτερα λόγια προφέρθηκαν πριν ριχθούν στη φωτιά".
Το ίδιο βράδυ στο Βερολίνο, ο υπουργός Εκπαίδευσης του Λαού και Προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς θα πει: "ο αιώνας του ακραίου εβραϊκού διανοουμενισμού τελείωσε και η γερμανική επανάσταση άνοιξε και πάλι τον δρόμο στο γερμανικό ον".
Αυτά τα auto da fe είναι η κατάληξη μίας ολόκληρης επιχείρησης "κατά του μη γερμανικού πνεύματος" που ενορχηστρώθηκε από τους φοιτητές. Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε στις 8 Μαΐου 1933, οι φοιτητές συνοψίζουν έτσι τον αγώνα τους: "Αγωνιζόμαστε υπέρ της καθαρότητας του πολιτισμού μας". Η επιχείρηση θεωρήθηκε συνέχεια της ημέρας μποϊκοτάζ των εβραϊκών καταστημάτων την 1η Απριλίου 1933.
Πολλοί από τους συγγραφείς που έγιναν στόχος των auto da fe είχαν ήδη φύγει από τη Γερμανία, αυτοεξορισμένοι μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία στις 30 Ιανουαρίου 1933.
Η καύση των βιβλίων όμως έσπειρε τον τρόμο μεταξύ των συγγραφέων που είχαν καταφύγει στο Παρίσι, τη Βιέννη, την Πράγα, την Ελβετία, λέει η Ιρμελα φον ντερ Λύχε. "Από τη στιγμή εκείνη , κανείς δεν είχε πια ψευδαισθήσεις". Πέντε χρόνια αργότερα ήταν η σειρά της πυρπόλησης των συναγωγών κατά τη Νύκτα των Κρυστάλλων. Και μέχρι να φθάσει η Τελική Λύση, τα λόγια του Χάινριχ Χάινε δεν έφευγαν από τον νου κανενός από τους συγγραφείς των καμμένων βιβλίων.
Ο Εριχ Κέστνερ, συγγραφέας του "Ο Αιμίλιος και οι ντετέκτιβ", επέλεξε να παραμείνει στη Γερμανία, ξεκινώντας μία περιπέτεια εσωτερικής μετανάστευσης. Περιέγραψε με αυτά τα λόγια την κατάσταση αυτή της παθητικής αντίστασης των διανοουμένων: "Είμαστε ζωντανά πτώματα". Αλλοι θα αποφασίσουν την ακραία πράξη, όπως ο Στέφαν Τσβάιχ, ο οποίος αυτοκτόνησε το 1942 στη Βραζιλία όπου είχε αυτοεξορισθεί.
Επιστήμονες, αρχιτέκτονες πανεπιστημιακοί δάσκαλοι , "το σύνολο της επιστημονικής αριστείας που έδωσε στην προ του 1933 Γερμανία τόσα βραβεία Νόμπελ", σύμφωνα με τον ιστορικό Βέρνερ Τρες θα διαφύγουν μετά τα auto da fe. "Εκτοτε η Γερμανία δεν κατόρθωσε ποτέ να ξαναβρεί τη θέση που τής ανήκε πριν από το 1933", σύμφωνα με τον ερευνητή του Κέντρου Ιουδαϊκών-Ευρωπαϊκών Μελετών του Πότσνταμ. (πηγή: aggelioforos.gr)
Kαι το σχετικό σημερινό δημοσίευμα της Ντόιτσε Βέλε:
Το Ολοκαύτωμα των βιβλίων
Το 1933 η ναζιστική Γερμανία έζησε τον δικό της πνευματικό μεσαίωνα. Κυρίως φοιτητές έκαψαν βιβλία επιφανών γερμανών συγγραφέων. Ήταν το προοίμιο όσων θα ακολουθούσαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Ήταν σαν σήμερα πριν από 80 χρόνια. Το βράδυ της 10ης Μαΐου του 1933, 70.000 άνθρωποι μαζεύτηκαν στην πλατεία της Όπερας του Βερολίνου. Μπροστά στα έκπληκτα μάτια τους, φοιτητές με κάρα και φορτηγά κουβαλούσαν χιλιάδες βιβλία, μεταξύ αυτών έργα επιφανών γερμανών συγγραφέων, ποιητών και φιλοσόφων για να τα κάψουν. Ο ναζιστής φοιτητής Χέρμπερτ Γκούτγιαρ, μόλις 23 χρονών, έβγαλε μια σύντομη ομιλία γεμάτη μίσος. «Παραδίδω στη πυρά ότι είναι αντιγερμανικό» είπε καταχειροκροτούμενος.
Φοιτητές με ναζιστικές στολές μεταφέρουν βιβλία...
Μπροστάρηδες οι φοιτητές
Οι εργαζόμενοι στις βιβλιοθήκες, οι καθηγητές αλλά και ο φοιτητικός κόσμος δεν αντέδρασαν, ακόμη κι αν δεν συμμετείχαν ενεργά, σε αυτό που ο ξένος τύπος ονόμασε «Ολοκαύτωμα των Βιβλίων». Από την πυρά δεν γλύτωσαν ούτε τα βιβλία για παιδιά του Έριχ Κέστνερ, ο οποίος μάλιστα ήταν και αυτόπτης μάρτυρας της πυράς εκείνο το βράδυ στην πλατεία της Όπερας. «Βρισκόμουν μπροστά από το Πανεπιστήμιο, ανάμεσα σε φοιτητές, το άνθος του έθνους μας, με ναζιστικές στολές, και έβλεπα τα βιβλία μας να γίνονται παρανάλωμα του πυρός» έγραφε αργότερα.
...για να τα ρίξουν στην πυρά
Έξοδος ή «γύψος»
Οι αντιδράσεις στο εξωτερικό ήταν έντονες. Ο συγγραφέας Χάινριχ Χάινε, βιβλία του οποίου κάηκαν, έγραφε αργότερα κάτι που αποδείχθηκε προφητικό: «Όπου καίνε βιβλία, στο τέλος θα κάψουν και ανθρώπους». Οι άνθρωποι του πνεύματος δεν μπορούσαν να μείνουν άλλο στη χώρα και έτσι άρχισε η έξοδος. Ο Τόμας Μαν, ο Έριχ Μαρία Ρεμάρκ και ο Λίον Φοϊχτβάνκερ γύρισαν τα νώτα τους στη ναζιστική Γερμανία. Στις χώρες της νέας εγκατάστασής τους άρχισαν να πολεμούν τους εθνικοσοσιαλιστές. Από το 1940 ο Τόμας Μαν, κάτοχος του βραβείου Νόμπελ, κατήγγειλε το ναζιστικό καθεστώς από το BBC. «Είναι μια φωνή προειδοποίησης. Το να σας προειδοποιώ είναι μια μοναδική αποστολή που μπορεί να αναλάβει απέναντί σας ένας Γερμανός» είπε από τις συχνότητες του βρετανικού σταθμού.
Όποιος δεν μπόρεσε να φύγει, όπως ο Έριχ Κέστνερ, μπήκε στο γύψο. Λογοκρισία και απαγόρευση έκδοσης των έργων του. Η πλειοψηφία των Γερμανών, ανθρώπων του πνεύματος και καθηγητών αποδέχθηκε σιωπηλά χωρίς καμιά αντίδραση την πυρά των βιβλίων, ορισμένοι μάλιστα την επιδοκίμασαν. Το πιο πικρό ήταν ότι στο κάψιμο της γερμανικής πνευματικής προσφοράς στην ανθρωπότητα συνέβαλαν με μεγάλο ενθουσιασμό φοιτητές.
(Marc von Lüpke-Schwarz / Ειρήνη Αναστασοπούλου - Υπεύθ. Σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη)
Ακούστε: το Ολοκαύτωμα των βιβλίων
Όλα αυτά αποτελούν μια απαραίτητη υπενθύμιση, τώρα που το φίδι ξανασηκώνει κεφάλι..
left.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου